Recensie "Ik ben er niet" - Lize Spit

* * * * *
Wat was het een geweldig gevoel om plots "Ik ben er niet" van Lize Spit in Boekenruilkast Literaliefde te vinden! Moderne, populaire maar ook kwalitatieve literatuur, die gaat niet lang blijven staan!

Het boek is soms bevreemdend herkenbaar. Niet alleen wat betreft de primaire verhaallijn, maar sommige details lijken uit mijn echte leven gegrepen. Je zou er bijna zelf paranoïde van worden: gedragingen, karaktertrekken, tradities, elementen die ik ooit in een eigen verhaal gebruikte, zelfs een verjaardag en een voornaam.

Spits eerste roman, "Het smelt", was vooral herkenbaar voor mij omwille van het klein Kempisch dorp waar het verhaal zich afspeelt, zo eentje waar ik zelf ben opgegroeid. Nu zitten we in Brussel en volgen we het leven van Leo die naar de filmschool gaat omdat ze scenario's wil schrijven, iets wat ik in het middelbaar ook een tijdje overwoog. Daarna belandt ze in een normale job omdat je met schrijven alleen immers geen geld kunt verdienen, als je al de mogelijkheid hebt het 'beroep' uit te oefenen als meer dan louter een hobby.

Leo leert Simon kennen en ze starten een relatie, ze gaan samenwonen, ze hebben verschillende raakvlakken, alles loopt goed en de manier waarop ze als koppel met elkaar omgaan, is zeker herkenbaar.

Na een tijdje starten echter de problemen. Simon neemt ontslag en wil een eigen bedrijf opstarten. Hij slaat volledig los in de ogen van Leo, hij reageert raar op alles en iedereen en Leo gaat wanhopig op zoek naar hulp. Die vindt ze spijtig genoeg niet, wat resulteert in een serieus incident waarbij Simon eindelijk te ver gaat in zijn bizarre gedrag.

Dit alles wordt verteld in een reeks van grote flashbacks. Want eigenlijk zitten we in het heden, wanneer Leo aan het werk is en telefoon krijgt van haar beste vriendin, waarna snel duidelijk wordt dat Simon iets verschrikkelijks heeft gedaan. Deze stukjes zijn getimed en nemen telkens slechts een halve minuut verhaaltijd in beslag. Dan krijgen we weer wat geschiedenis over de personages, en blijft het heel spannend wat er precies aan de hand is met Simon. De teller tikt af, bij de start van het boek weten we dat er over elf minuten iets te gebeuren staat, maar het duurt 570 pagina's voordat we er effectief getuige van zijn.

Leo vertelt het hele verhaal vanuit haar perspectief; de stukken in het heden in tegenwoordige tijd, en de grote flashbacks in verleden tijd. Maar in de korte hoofdstukken in het heden springt ze soms ook terug in haar herinneringen. Zo leren we na verloop van tijd niet alleen haar hele geschiedenis met Simon kennen, maar ook haar eigen leven en jeugd. Alles is op een vloeiende manier met elkaar verweven, en het mooie aan het boek is dat je soms twijfelt of Leo zelf wel mentaal in orde is. Sommige keuzes die ze maakt, zijn immers ook best bizar te noemen. 

Maar uiteindelijk is ze ook maar een mens, en doet ze haar best om overeind te blijven in de vreemde situaties waar ze in terecht komt. Het is duidelijk dat ze er alles voor wil doen om terug een normaal leven met Simon te kunnen leiden, maar soms moet ze ook aan zichzelf en haar eigen geestelijke gezondheid denken. Ze moet zelf ook alles mentaal kunnen verwerken, hoewel de manier waarop niet altijd zo mooi is tegenover Simon. Maar hoe ver kun je gaan? Iemand anders had hem misschien al lang in de steek gelaten.

Tijdens het lezen stelde ik me voor dat het boek op twee manieren kon eindigen. Ofwel geschiedt wat je de hele tijd ziet aankomen en eindigt het heel slecht, ofwel gebeurt dat toch niet en eindigt het eigenlijk heel flauw, met een soort anticlimax. Toen ik het boek toe klapte, wist ik even niet goed wat van het einde te vinden, maar uiteraard kan ik er niets over verklappen.

"Ik ben er niet" is een indrukwekkend boek dat je meer dan een daartoe gespitst horrorverhaal vult met afgrijzen over hoe een mens kan veranderen door de chemie in onze hersenen, en hoe de directe omgeving daarop reageert. Er zitten heel veel pijnlijke momenten in, het voelt als een heel persoonlijk boek. Ofwel schrijft Spit met ervaring, ofwel kan ze meesterlijk goed research doen en dat in fictie omzetten. Het is zeker een aanrader, maar misschien kan het wel te dicht bij huis aanvoelen voor mensen die zelf ooit moesten samenleven met iemand met psychologische problemen.